Τι είναι χρόνιος πόνος;
Το βίωμα του πόνου πολλές φορές ταυτίζεται με την ίδια τη ζωή αφού λίγο ή πολύ όλοι έχουμε βιώσει περιόδους στη ζωή μας που χρωματίστηκαν με τα χρώματα του σωματικού ή του συναισθηματικού πόνου.
Η πραγματικότητα του χρόνιου πόνου όμως είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Ο χρόνιος πόνος με βάση τα διαγνωστικά ευρωπαϊκά κριτήρια παραμένει στο σώμα για τουλάχιστον 6 μήνες και συνδεέται με παθήσεις οργανικής φύσεως που προκαλούν φθορά στο νευρικό σύστημα ή σε διάφορους ιστούς μέσα στο σώμα (όπως για παράδειγμα η δισκοπάθεια, η οστεοαρθρίτιδα, ή ρευματοειδής αρθρίτιδα κ.ο.κ). Όμως μπορεί να υπάρξει χρόνιος πόνος και χωρίς την ύπαρξη κάποιας ευδιάκριτης σωματικής βλάβης όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ινομυαλγίας.
Επιπτώσεις του χρόνιου πόνου
Ανεξαιρέτως της αιτίας του σωματικού πόνου, αν προκαλείται από κάποια πάθηση ή είναι ψυχοσωματικής φύσεως, η καθημερινότητα μπορεί να μετατραπεί σε μια ατελείωτη ανηφόρα και τα πιο απλά πράγματα να μοιάζουν ακατόρθωτα.
Με την εμφάνιση του πόνου στη ζωή μας ακόμα και η διαδικασία απόκτησης μιας ξεκάθαρης διάγνωσης μπορεί να γίνει αφόρητη με αυξημένες επισκέψεις σε κλινικές, φαρμακευτικές αγωγές που μπορεί να αποτυγχάνουν, φόβο αλλά και αβεβαιότητα για το μέλλον. Σιγά σιγά η σωματική μας δραστηριότητα μειώνεται, χάνουμε τον ύπνο μας, χαλάμε τη διατροφή μας ή μειώνεται η όρεξη μας και νιώθουμε διαρκώς ταλαιπωριμένοι. Για πολλούς ανθρώπους το βιώμα του χρόνιου πόνου σημαίνει επίσης αλλαγή στον ρόλο στην οικογένεια, ίσως απώλεια εργασίας ή και κοινωνική απομόνωση. Η αυτοπεποίθηση μας μειώνεται ολοένα και περισσότερο και βιώνουμε παράλληλα μεγάλες περιόδους κατάθλιψης και απελπισίας νιώθοντας εγκλωβισμένοι μέσα στο ίδιο μας το σώμα.
Συχνά οι επιλογές μας είναι περιορισμένες και χρειάζονται τεράστιες προσπάθειες και μεγάλες αλλαγές μόνο και μόνο για απλά καθημερινά πράγματα. Αυτή η κατηφορική σπείρα του χρόνιου πόνου μπορεί όμως να αντιστραφεί μέσα από σωστή διαχείριση των όσων έχουμε μπροστά μας.
Διαχείριση χρόνιου πόνου
Ο πόνος μπορεί να έχει αλλάξει οριστικά κάποια κομμάτια της ζωής μας όμως δεν έχει αλλάξει το δικαίωμα μας να επιλέγουμε την στάση μας απέναντι στα όσα μας συμβαίνουν, αλλάζοντας και ρυθμίζοντας όσα όντως μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτό είναι κάτι που ακούγεται απλό αλλά στην πράξη δεν είναι.
Αρχικά αξίζει να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας τη δύναμη που ήδη χρειάστηκε για να φτάσει ως εδώ, γνωρίζοντας ότι ο πόνος είναι κάτι αληθινό και όχι κάτι που φτιάξαμε στο μυαλό μας ασχέτως αν κάποιες φορές το περιβάλλον μας ή η κοινωνία αδυνατεί να κατανοήσει αυτό που δεν είναι ορατό. Πιο κάτω θα βρείτε κάποια βήματα που μπορεί να βοηθήσουν στο να φτιάξετε ένα πλάνο διαχείρισης που να είναι κατάλληλο για εσάς.
1. Η γνώση είναι δύναμη! Οπλίζοντας τον εαυτό μας με γνώση σχετικά με το τι μας συμβαίνει μας δίνει τη δυνατότητα για καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο γιατρός μας, διάφορα βιβλία καθώς και το διαδίκτυο είναι πηγές που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς του πόνου και να τους διαχειριστούμε σωστά. Μιλήστε με τον γιατρό σας, αναζητήστε δεύτερες και τρίτες γνώμες. Είναι πολύ σημαντικό να αισθανθούμε ότι έχουμε καλή επικοινωνία με τον ειδικό που θα συνεργαστούμε. Αναζητήστε κάποιο γιατρό που θα μπορείτε να εμπιστευτείτε και να συνεργαστείτε καλά μαζί του. Αν χρειάζεται αποτεθείτε σε κάποιο ψυχολόγο με εμπειρία στην ψυχολογία του πόνου που μπορεί να συζητήσετε μαζί του τα όσα συμβαίνουν και να φτιάξετε πλάνο διαχείρισης.
2. Η σωματική άσκηση παίζει επίσης τεράστιο ρόλο. Χωρίς να πιέζουμε τους εαυτούς μας μπορούμε να ξεκινήσουμε με αργούς και σταθερούς ρυθμούς να βελτιώνουμε τη σωματική μας κατάσταση είτε με μερικά λεπτά περπάτημα τη μέρα ή μέσο μιας πιο εξειδικευμένης φυσιοθεραπείας στοχευμένης στις προσωπικές μας ανάγκες και δυνατότητες. Έχοντας πάντα υπόψη να ακούμε τη σοφία του σώματος μας σχετικά με το τι μπορεί να κάνει και μέχρι πιο σημείο να πιέσει.
3. Η φαρμακευτική αγωγή είναι ένας πολύ σημαντικός σύμμαχος στον αγώνα μας αλλά πολλές φορές δεν αξιοποιείται σωστά. Ο γιατρός μας μπορεί να μας καθοδηγήσει σχετικά με το τι παυσίπονα είναι κατάλληλα για εμάς, πόσο συχνά πρέπει να χορηγούνται και σε τι δοσολογία έτσι ώστε να προλαβαίνουμε την οποιαδήποτε ανάφλεξη του πόνου προτού μας καθηλώσει.
4. Δώστε προσοχή στις σκέψεις σας. Τα πάντα ελέγχονται από το μυαλό μας. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο πόνος είναι στη φαντασία μας! Ο πόνος είναι μια εγκεφαλική χημική διεργασία, όπως και οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η διάθεση που διαρκώς αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους. Έτσι η ψυχολογία μας αποτελεί τον σημαντικότερο και μεγαλύτερο παράγοντα στη σωστή διαχείρηση του χρόνιου πόνου.
5. Μπορείτε να οργανώσετε τη μέρα σας, να επικεντρωθείτε στις απολύτως απαραίτητες δραστηριότητες χωρίς πιέσεις. Όσο γίνεται εφαρμόστε τον κανόνα του «τόσο όσο». Φτιάξτε, αν χρειαστεί, ένα πλάνο για τη μέρα στο χαρτί.
6. Δημιουργείστε όσο μπορείτε χρόνο για διασκέδαση και χαρά, ασχολίες που σας γεμίζουν και σας προσφέρουν μια αίσθηση ελαφρότητας αλλά και επίτευξης.
7. Μπορείτε να αξιοποιήσετε παράλληλα τεχνικές χαλάρωσης, επίγνωσης και διαλογισμού όπως το mindfulness. Αυτό είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που μας βοηθά να γίνουμε παρατηρητές των όσων μας συμβαίνουν, διατηρώντας μια υγιή απόσταση από τα γεγονότα. Βοηθάμε έτσι το μυαλό και το σώμα να χαλαρώσουν με καλοσύνη και αποδοχή προς τους εαυτούς μας.
8. Φτιάξτε ένα «βαλιτσάκι για τις δύσκολες στιγμές». Σε μέρες όπου ο πόνος φτάνει σε αφόρητο σημείο είναι δύσκολο να σκεφτούμε τι θα βοηθήσει. Το μυαλό όταν είναι αντιμέτωπο με έντονα βιώματα δύσκολα συγκεντρώνεται και έτσι ανατρέχει αυτόματα σε παλιές συνήθειες και συμπεριφορές. Το βαλιτσάκι μπορεί να έχει μέσα ότι μας δίνει ανακούφιση και κουράγιο εκείνη τη στιγμή: Φωτογραφίες, γράμματα/κάρτες, μια ταινία που μας αρέσει, αγαπημένα τραγούδια, αρωματικά άλατα για ένα ζεστό μπάνιο, το αγαπημένο μας γλυκό/σοκολάτα, λίστα με τηλέφωνα ανθρώπων που μας κάνει καλό να τους μιλάμε. Αυτό μπορεί κυριολεκτικά να είναι βαλιτσάκι ή κουτί που θα έχετε φτιάξει σε μια άλλη στιγμή. Από μόνη της η διαδικασία του να το φτιάξουμε είναι στάση απέναντι στον εαυτό μας: στάση φροντίδας και αγκαλιάς που δηλώνει ότι είμαστε σημαντικοί.
Η σωστή διαχείριση πόνου δεν είναι κάτι που εξαφανίζει τον πόνο αλλά μειώνει την ένταση των δικών μας βιωμάτων. Ο άνθρωπος δεν είναι μια διάγνωση (οποιασδήποτε μορφής) ή ένα τροχοκάθισμα. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τα όσα του συμβαίνουν.
Η καλή διαχείριση χρόνιου πόνου μας βοηθά να βάλουμε στο επίκεντρο της ζωής μας τον εαυτό μας και όχι τον πόνο. Είναι φυσιολογικό να έχει απορρυθμιστεί η ζωή μας μέσα από τέτοιες τεράστιες αλλαγές. Έτσι ένα πλάνο διαχείρισης που θα αποδώσει καρπούς χρειάζεται χρόνο και επιμονή.
Ίσως να είναι αδύνατο να γίνουμε φίλοι με τον πόνο. Η σχέση μας μαζί του μας έχει αφαιρέσει πολλά για να τον δούμε φιλικά. Μπορεί όμως να μας διδάξει πώς να αποκτήσουμε μια φιλική στάση απέναντι στο σώμα μας που υποφέρει, να αποκτήσουμε μια φιλική στάση μέσα σε όλο αυτό απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό.